Şair X
CARNEGIE ÖDÜLÜ 83 YILLIK TARİHİNDE İLK KEZ BEYAZ OLMAYAN BİR YAZARA GİTTİ
Dominik-Amerikalı Elizabeth Acevedo Şair X kitabıyla prestijli çocuk ödülünü kazanırken, Jackie Morris de Kayıp Kelimeler ile İllüstrasyon ödülünü kazandı.
Dominik-Amerikalı serbest şair Elizabeth Acevedo, tarihi 1936’ya kadar uzanan ve önceki sahipleri arasında Arthur Ransome, CS Lewis ve Neil Gaiman gibi isimlerin olduğu prestijli çocuk kitapları ödülü Carnegie’yi kazanan ilk renkli yazar oldu.
Dominik göçmeni bir ailenin çocuğu olan Acevedo, ödülü çıkış romanı olan Şair X ile aldı. Kafiyeli bir roman olan ve Harlem’deki okulunda serbest şiir kulübüne katılan sessiz bir kızın, Xiomara’nın hikayesini anlatan kitap, eleştirmenlere göre “tamamen yenilikçi bir kafiye yapısıyla yazılmış; cesur ve yakıcı bir kültür, aile ve inanç arayışı”. Xiomara “her sayfada hayat buluyor ve kadınların ve kızların kendi vücutlarını sevebileceklerini, kendileri olmayı öğrenebileceklerini okuyucuya gösteriyor”.
Kitap, “kendileri olmanın özlemini çeken bütün küçük kız kardeşlere”, özellikle de bir eski öğrenciye ithaf edilmiş. Roman için ilham geldiğinde Acevedo Maryland’da sekizinci sınıflar için öğretmenlik yapıyormuş: onun önerdiği kitaplardan hiçbirini okumayacak olan bir öğrencisi, Katherine, ona şöyle demiş: “Bunlardan hiçbiri bizi anlatmıyor”.
Bu yüzden Acevedo “onun ve onunla aynı yerden gelenlerin sesini duyuracak” bir şeyler anlatmak istemiş. “Vücudun sesinden daha fazla yer kapladığında/ iyi ayarlanmış dedikoduların hedefi olmanız kaçınılmaz oluyor/Bu yüzden yumruklarımın benim yerime konuşmasına izin veririm”, diyor Şair X’de. “Derimin, benim kadar sert olması için çalıştım”.
“Bu, fiziksel olarak çok fazla yer kaplayan, ama içine kapanık, sınırları zorlamaya korkan bir kız,” diyor Acevedo. “Vücudu o kadar fazla dikkat çekiyor ki, düşündüklerini, asla söylemeyeceği şeyleri unutması kolay oluyor. Bütün bu hisleri, sessiz insanların içinde barındırabileceği sihir ve güzelliği mümkün olduğunda yakından göstermek istedim.”
Acevedo artık öğretmenlik yapmıyor, ama her yıl eski okulunu ziyaret ediyor ve tüm öğrencilerinin, Katherine dahil, romanını okuduğunu biliyor. Ödül kazandıktan sonra yaptığı konuşmada şöyle dedi: “bu öğrencinin bana bir görev verdiğini hissettim, ya da en azından bir fırsat, yer kaplayan, kendilerini küçültmeyen, kendi kelimelerinin gücünü keşfeden insanların hikayesini anlatmak için.”
Acevedo’nun ödülü, bağımsız bir eleştirmenin 2017’de yayınlanan yirmi kitaplık, tamamen beyaz yazarlardan oluşan listeden sonra ödülün ırksal farklılıktan yoksun tarihini eleştirmesinden iki yıl sonra geldi. Kütüphanecilerden çocuklara, 600’den fazla kişiyle yapılan röportajlardan sonra, eleştiri ödülün adaylarını belirleyen, İngiltere’nin tamamen beyazlardan oluşan kütüphaneciler birliğinin renkli yazarlar tarafından yazılan eserlerden bihaber oluşunu bildirerek noktalanıyordu. Ayrıca İngiltere’de renkli kişilerin yazdığı kitapların çok az basılmasından da bahsediyordu.
Salı günkü seremonide, aynı zamanda Jackie Morris de Oxford Junior Sözlüğü’nün “palamut”, “çançiçeği” ve “balıkçıl” gibi az kullanılan kelimeleri literatürden çıkarma kararına tepki olarak yazılan Kayıp Kelimeler için yaptığı çizimlerle Kate Greenaway ödülünü kazandı. Robert Macfarlane tarafından yazılan kitap, Morris’in yok edilen kelimeleri anlatan çizimleri eşliğinde şiirler sundu ve ülkenin her yerinde okullarda kopyalarının olmasını sağlamak için toplanan fonlar sayesinde kültürel bir fenomen haline geldi.
Kazananları seçen kütüphaneciler birliğinin başkanı Alison Brumwell, kitabın “bütün övgüleri hak eden muhteşem bir kitap” olduğunu söylüyor.
“Çizimler bizim duyarlılığımızı test ediyor ve hepimizi ölçüm, renk ve proporsiyon; ve ayrıca kayıp ve yokluk konusunda çok daha derin düşünmeye sevk ediyor. Tek bir seviyeden fazlasını okumaya ve değişimin geri dönüşü olmayan bir kayıp anlamına gelebileceği, dili ve çevreyi zayıflatabileceği bir dünyayı yansıtmaya teşvik ediliyoruz,” dedi Brumwell.
Morris, Kayıp Kelimeler’e gelen tepkilerin güçlü olduğunu, çünkü “içgüdüsel olarak hepimizin doğadan ayrı değil, doğanın bir parçası olduğumuzu bildiğimizi” söyledi.
“Tabi ki kentsel çevrelerde, kendimizi onunla yakın bir bağ kurmaktan neredeyse tamamen alıkoyarız, ve bence bu bağlantıyı tekrar kurmanın açlığını yaşıyoruz, ve ayrıca bu büyük bir gereklilik,” dedi.
Morris Salı günkü kabul konuşmasını yazar, çizer, ressam ve müzisyen arkadaşlarına yaptığı “yaşadığımız bu küçük ve kırılgan dünyaya olanları duyurmak, doğayla barış yapmak, daha iyi yaşamanın yollarını hayal etmek ve ilham vermek için yardımcı olmaları” çağrısıyla noktaladı.
“Çünkü bir B Gezegeni yok ve biz bir dönüm noktasındayız. Ve çünkü bir şeyin olması için önce onu hayal etmeniz gerekir. Ve çocuklar için yazan ve çizen kişiler olarak, biz geleceğin okuyucularını ve düşünürlerini yetiştiriyoruz,” dedi.
Guardian